नेपालको विपद् जोखिम न्यूनीकरण र व्यवस्थापनमा संघ, प्रदेश र स्थानीय सरकारका कानुनी तथा नीतिगत व्यवस्था र आपसी समन्वयका चुनौतीहरूबारे यो विश्लेषण केन्द्रित छ । यसले भविष्यमा विपद् जोखिम न्यूनीकरण र व्यवस्थापनलाई बलियो बनाउन आवश्यक नीति र संस्थागत सुधारहरूको समीक्षा पनि गर्दछ ।

यस राजनीतिक परिवेश विश्लेषणमा सङ्घीय निजामति सेवा विधेयकको मस्यौदा तयारीदेखि प्रतिनिधिसभामा प्रवेश र फिर्ता अनि पुनः नयाँ विधेयक दर्ताका घटनाक्रमको विवेचना छ । विभिन्न स्वार्थ समूहको विरोधाभासपूर्ण रुचिका कारण यसमा भएको ढिलाईको चर्चा पनि यहाँ छ । त्यसबाहेक पछिल्लो विधेयकमा भएका केही नयाँ प्रावधानहरूको लेखाजोखा पनि यसमा गरिएको छ ।

वैशाख १५, २०८१ मा सम्पन्न इलाम प्रतिनिधिसभा क्षेत्र नम्बर २ उपनिर्वाचनको राजनीतिक वातावरण, निर्वाचन आयोग नेपालको तयारी, प्रचारप्रसार लगायतका पक्षलाई यस विश्लेषणमा समेटिएको छ ।

नेपालमा बरम्बार भैरहने सत्ता समीकरणको फेरबदल र त्यसले पारेको प्रभाबारे यो विश्‍लेषण केन्द्रित छ ।

यो विश्लेषणले मुख्यत: नेपालको संघीय संसद्‍मा कानून निर्माणको ढिलाईमा देखिएका आन्तरिक कारकहरू—राजनीतिक, प्रशासनिक र प्रक्रियागत आयामहरू—को लेखाजोखा गरी तिनको प्रभाव केलाएको छ ।

यस राजनीतिक परिवेश विश्लेषणले अन्यायमा परेका व्यक्ति वा तिनका परिवारले न्याय प्राप्तिका लागि उठाएका आवाज, त्यसले ल्याएको प्रत्यक्ष परिणाम र त्यसले राज्य एवम् नागरिकको सम्बन्धमा ल्याएको विश्वासको संकटबारे चर्चा गरेको छ ।

बेपत्ता पारिएका व्यक्तिको छानबिन, सत्य निरूपण तथा मेलमिलाप आयोग ऐन, २०७१ लाई संशोधन गर्न बनेको विधेयक फागुन २५, २०७९ मा प्रतिनिधिसभामा दर्ता भएको छ । प्रतिनिधिसभाको कानून, न्याय तथा मानवअधिकार समितिमा उक्त विधेयकसम्बन्धमा गठित उपसमितिले मस्यौदाका धेरै विषयमा सहमति जुटाए पनि विधेयक अहिले समितिमै विचाराधीन  छ । द्वन्द्व पीडितहरूले अहिलेको विधेयकमा छलफल गर्नुपर्ने बुँदाहरूलाई चाँडै सल्टाएर पास गर्न माग गरेका छन् । सत्ता पक्ष र प्रतिपक्षको राजनीतिक लेनदेन र स्वार्थको कोपभाजनमा परी विधेयक पास हुन ढिला भएको छ । तसर्थ विधेयक पास गरी पीडितहरूको सहभागिता र सहकार्यमा सङ्क्रमणकालीन न्यायसम्बन्धी कामकारवाही निष्कर्षमा पुर्‍याउन अति आवश्यक देखिन्छ । यस राजनीतिक परिवेश विश्लेषणमा सङ्क्रमणकालीन न्यायसम्बन्धी ऐन निर्माण गर्न भइरहेको ढिलाइका पक्षबारे केलाउने कोसिस गरिएको छ ।

राजनीतिक दलले विभिन्न नाम दिएर ‘संगठन सुधार र जनसम्बन्ध विस्तार’ अभियान थालेका छन् । यो राजनीतिक परिवेश विश्लेषणले दलहरूले थालेका ती अभियानका विविध पक्ष केलाउने कोसिस गरेको छ ।